DUYURULAR
İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Olağanüstü Genel Kurul Toplantı İlanı
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI MAHALLİ İDARELER KONTROLÖRLERİ DERNEĞİ OLAĞANÜSTÜ GENEL KURUL TOPLANTI İLANI Derneğimizin Olağanüstü..
Kontrolörler Başkanlığına yeni görevlendirmeler
Bakanlık Makamının onayı ile Başkontrolör Gürsel YILMAZ Kontrolörler Başkanı olarak, Başkontrolör Onur CAN, Kontrolörler Mehmet..
Fikri Özkök
Derneğimiz üyesi eski meslektadışımız Fikri ÖZKÖK Sayıştay Genel Kurulunda Sayıştay 7. Daire Başkanlığına seçilmiştir. Hayırlı olsun..
Derneğin adının kullanılarak yayın pazarlanması
Kimi kişilerin derneğimiz ve meslektaşlarımızın adını kullanarak yayın pazarladıkları bize ulaşan bilgilerden anlaşılmaktadır. Bu kişilere itibar edilmemesi..
Bize Ulaşın

Esat Caddesi, Akay Yokuşu,
Lale Apt. No:15/3
Bakanlıklar/ANKARA

Tel : +90 (312) 417 03 75
Fax: +90 (312) 425 36 80

Biliyor musunuz ?

1- 25 Kasım 2023 Tarihli ve 32380 Sayılı Resmî Gazete'de "Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 554)" yayımlanmıştır. Tebliğ ile yeniden değerleme oranı 2023 yılı için % 58,46 (elli sekiz virgül kırk altı) olarak tespit edilmiştir

2-12 Ağustos 2023 Tarihli ve 32277 Sayılı Resmî Gazetede "Otopark Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ve " Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik "  yayımlanmıştır.

3-24 Kasım 2022 Tarihli ve 32023 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 542) ile yeniden değerleme oranı 2022 yılı için  % 122,93 (yüz yirmi iki virgül doksan üç) olarak tespit edilmiştir.

4-25 Ağustos 2022 Tarihli ve 31934 Sayılı Resmî Gazetede "İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Karar Sayısı:?5987)"  yayımlanmıştır.

Posta Listesi

Kaydolun! Sitemizdeki gelişmelerden ve eklenen içeriklerden ilk sizin haberiniz olsun.

Ziyaretçi Defteri
Yorum Yaz

İl Özel İdarelerinde Harcama Sürecinde Yer Alan Görevliler

İL ÖZEL İDARESİNDE HARCAMA SÜRECİNDE YER ALAN GÖREVLİLER
                                    Hayrettin GÜNGÖR*


Giriş
5302  sayılı İl Özel İdaresi Kanunun 46 ncı maddesinde il özel idaresinde harcama yetkilisinin kimler olacağı düzenlenmiş, ancak ihale ve gerçekleştirme görevlisinin kim olacağı belirtilmemiştir. 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde il özel idaresinin harcama sürecinde yer alan görevlileri ve ihale yetkilisi kavramlarını açıklamaya çalışalım.

Harcama yetkilisi
Harcama yetkilisi tanımı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 31 inci maddesiyle mali sistemimize girmiştir. Madde hükmü, 5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesini aynen tekrarlamıştır.

İl özel idarelerinde, 01.01.2006 tarihinden itibaren uygulanan ve “analitik bütçe sistemi” olarak adlandırılan yeni bütçe sisteminde “program bütçeden” farklı olarak “kurumsal kodlama” bölümü yer almaktadır.

Kurumsal kodlama “Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin”[1] 7 nci maddesinde belirtilen kurallara uygun olarak yapılır.

Analitik bütçe sınıflandırmasının ilk bölümünü oluşturan kurumsal sınıflandırmada, siyasi ya da bürokratik olarak yönetim yetkisi temel ölçüt kabul edilmiştir. Kurumsal sınıflandırmayla siyasi ve idari sorumluluğun belirlenmesi ve program sorumlularının tespiti hedeflenmektedir.

Bütçe hazırlanırken kurumsal kodlama ile önce il özel idaresine bir kurumsal kod verilir ve daha sonra il özel idaresinin birimlerine birim kodu verilerek kodlanır.

Bütçe hazırlığında var olan il özel idare birimleri kurumsal kodlamanın konusu olur ve bütçeyle kendilerine ödenek tahsis edilir.  İşte bu şekilde ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst amirleri “harcama yetkilisi” olarak adlandırılır.

Harcama birimleri norm kadro cetvelinde yer alan ve usulüne göre ihdas edilmiş “Genel Sekreterlik”, “İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürü”, “Mali Hizmetler Müdürü”, “Bilgi İşlem Müdürü”, “Plan Proje Yatırım ve İnşaat Müdürü”, “İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürü” gibi birimlerdir. Büyükşehirlerin il özel idaresinde ise harcama birimleri daire başkanlıklarıdır.

Kahramanmaraş İl Özel İdaresine ait örnek bir kurumsal kodlama örneği verilmiştir. 


Tabloda yer alan her birim “harcama birimi” ve bu birimlerin amirleri de “harcama yetkilisi”dir.

Norm kadro standardında il özel idarelerine “Özel Kalem Müdürlüğü” kadrosu verilmemiştir. Valilik özel kalem müdürlüğü ile il özel idaresinin özel kalem müdürlüğü farklıdır. Kadrosunda “Özel Kalem Müdürlüğü” bulunmayan il özel idarelerinde üst yönetimin giderleri “02- Özel Kalem” kurumsal kodu ile kodlanır.

Bu durumda özel kalem kurumsal kodundan yapılacak harcamalarda “harcama yetkilisi” kim olacaktır? 

5018 sayılı Kanunu’nun 31 inci maddesine dayanılarak çıkarılan İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 24.02.2006 gün ve B050MAH074000l/45181 sayı Genelgesinin A/1. maddesi hükmü, üst yönetimin giderleri, kurumsal sınıflandırmada özel kalem olarak kodlanan, ancak özel kalem müdürlüğü kadrosu bulunmayan idarelerde “02-Özel Kalem” kurumsal kodundan yapılacak giderlerde harcama yetkisinin il özel idarelerinde vali tarafından kullanılmasını uygun bulmuştur. 

5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesi, harcama yetkilileri bütçede öngörülen ödenekleri kadar, ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabileceklerini belirtmiştir.

1) İlçe özel idare birimlerinde harcama yetkilisi: Kanunun 35 inci maddesi hükmüne göre, ilçelerde, özel idare işlerini yürütmek amacıyla kaymakama bağlı ilçe özel idare teşkilâtı oluşturulabilir. İlçe özel idare teşkilatları il özel idaresine bağlı bir birimdir. Kanunun 46 ncı maddesi hükmü, il özel idaresinin ilçe teşkilatının başı olan kaymakamı, ödenek göndermek suretiyle ilçe düzeyinde yapılacak il özel idaresi harcamalarında harcama yetkilisi olarak görevlendirmiştir.

2) Merkezi idareye ait yatırım ödeneklerinin kullanılmasında harcama yetkilisi: Kanunun 6 ncı maddesi, merkezi idare tarafından yürütülen görev ve hizmetlere ait yatırımlardan ilgili bakanlıkça uygun görülenlerin, il özel idareleri eliyle de gerçekleştirilebileceği, bu takdirde bu yatırımlara ait ödenekler, ilgili kuruluş tarafından o il özel idaresi bütçesine aktarılacağını belirtmektedir.

Bu şekilde il özel idaresi bütçesine aktarılan ödenekler bir taraftan gelir bütçesinin ilgili tertibine gelir ve gider bütçesinde bu işi yürütecek birimin bütçesine ise gider kaydedilir. İl özel idare bütçesine gelir ve gider kaydedilen ödeneklerin harcanması bütçe tekniği açısından il özel idaresinin bütçesinin gideri olacağı açıktır.

Bu nedenle merkezi idare tarafından gönderilen ödenekler il özel idaresinin hangi birimi veya birimleri bütçesi içerisinde takip ediliyor ise, o birim veya birimlerin amirleri bu ödeneklerin harcamasında harcama yetkilisi olacaktır.

Merkezi idarenin ildeki teşkilatlarının yöneticilerinin (İl Milli Eğitim Müdürü, İl Sağlık Müdürü, İl Tarım Müdürü gibi) bu ödeneklerin kullanılmasında harcama yetkilisi olması 5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesi hükmüyle bağdaşmaz.

3) Harcama yetkisinin birleştirilmesi: 5018 sayılı Kanun’un 31 inci maddesi,  Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirileceğinden bahsetmektedir.

Bu hükme istinaden Maliye Bakanlığınca 31.12.2005 tarihli 26040 sayılı 4. Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (1) Seri Nolu Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin 3 üncü maddesi harcama yetkisinin birleştirilmesini düzenlemiştir.

Teşkilat yapısında üst yönetici ile harcama birimleri arasında yönetim kademesi yer almak şartıyla, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerinin harcama yetkisi harcama türleri itibarıyla il özel idaresinde İçişleri Bakanlığının uygun görüşü ve valinin onayı ile bir üst yönetim kademesinde kısmen veya tamamen birleştirilebilir.

Uygun görüş talep yazılarında, harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirilme gerekçesine ayrıntılı olarak yer verilir.

Üst yönetici ve yardımcılarına harcama yetkisinin birleştirilmesi suretiyle harcama yetkisi verilemez.

İl özel idarelerinde valinin onayı ve İçişleri Bakanlığının uygun görüşü üzerine birimlerden kısmen veya tamamen harcama yetkisi alınarak “genel sekreter yardımcısı” ve “genel sekretere” verilebilir.

4) Harcama yetkisinin devri: 5018 sayılı Kanun’un 31 inci maddesi,  Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde harcama yetkisinin devredileceğinden bahsetmektedir.

Bu hükme istinaden Maliye Bakanlığınca 31.12.2005 tarihli 26040 sayılı 4. Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (1) Seri Nolu Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin 4 üncü maddesi harcama yetkisinin birleştirilmesini düzenlemiştir.

5018 sayılı Kanun’un 31 inci maddesine göre harcama yetkisi kendiliğinden, belirleme ve birleştirme yöntemiyle elde edilmektedir. Bu şekilde elde edilen harcama yetkisi, il özel idarelerinde harcama yetkilileri bu yetkilerini yardımcılarına, yardımcısı olmayanlar ise hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere, kısmen veya tamamen devredebilirler.

Harcama yetkisi birden fazla kişiye de devredilebilir. Harcama yetkisinin devri içerisinde aynı miktarda ihale yetkisi devride vardır.

Ancak, her bir harcama işlemi itibarıyla;

Mal ve hizmet alımlarında 250.000.- (ikiyüzellibin) YTL,

Yapım işlerinde ise 1.000.000.- (bir milyon)YTL,

Aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez.

Harcama yetkisi aşağıdaki şartlara uygun olarak devredilir
—Yetki devri yazılı olmak zorundadır.

—Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır.

İl özel idaresi merkez teşkilatında harcama yetkisinin devri ve bu yetkinin geri alınması valiye, mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine; ilçe özel idaresi birimlerinde ise mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmelidir.

Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

5) Harcama talimatı ve sorumluluk: Harcama talimatı ve sorumluluk 5018 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde düzenlenmiştir.

İl özel idaresi bütçesinden bir harcama yapılabilmesi için, ilgili harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesi gerekir. Genel olarak harcama süreci harcama talimatı ile başlar.  

Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır. Bu bilgilerin yer aldığı her belge harcama talimatıdır. İhale onay belgesinde bu bilgiler yer almaktadır. İhale onay belgesi düzenlendiği durumlarda ayrıca bir harcama talimatı düzenlenmesine gerek yoktur.

5018 sayılı Kanunun 32 nci maddesi harcamalarda ağırlıklı olarak sorumluluğu harcama yetkililerine yüklemiştir. Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve 5018 sayılı Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur. 

6) Harcamalarda valinin rolü: 5018 sayılı Kanunun genel sistematiği üst yöneticilerin harcama sürecinde yer almamasıdır. İl özel idaresinin üst yöneticisi olan valinin genel kuralın istisnası olarak “Özel Kalem Müdürlüğü” kadrosu bulunmayan il özel idarelerinde “02-Özel Kalem” kodundan yapılacak harcamalarda harcama yetkilisi sıfatını da kullanmasıdır.

Vali istemesi halinde il özel idaresinin diğer birimlerinden yapılacak harcamaları da gözetimi altında bulundurabilir.

Vali, 5018 sayılı Kanunun 55 inci maddesinde düzenlenen “iç kontrol” ve 58 inci maddesinde düzenlenen “ön mali kontrol”ün bir gereği olarak, Maliye Bakanlığının 28.04.2006 gün ve 26152 sayılı Resmi Gazete yayımladığı “(2) Nolu Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin” 2 nci maddesine göre, bazı mali işlemleri, işlem sürecine başlanılmadan önce ön izine tabi tutabilir.

Belirtilen düzenleler kapsamda vali, “harcama öncesi ön izin “ kuralı getirmişse, vali veya yetki verdiği kişilerden (genel sekreter, vali yardımcısı, genel sekreter yardımcısı) yazılı olarak harcama öncesi ön izin alınmadan harcama yetkililerince harcama talimatı verilemeyecek ve harcama yapılamayacaktır.

İhale yetkilisi
İl özel idaresi adına yapılan giderler ile il özel idaresine ait taşınır ve taşınmazların satışı ve kiraya verilmesi iki ayrı ihale mevzuatına tabidir. İhale yetkilisi kavramı her iki ihale mevzuatında geçen bir kavramdır. Bu nedenle ihale yetkilisi kavramını iki başlıkta açıklamak gerekir.

1) 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre ihale yetkilisi: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesinde “ihale yetkilisi” idarenin, ihale ve harcama yapma yetki ve sorumluluğuna sahip kişi veya kurulları ile usulüne uygun olarak yetki devri yapılmış görevlileri olarak tanımlanmıştır.

4734 sayılı Kanunun 4 üncü maddesindeki “ihale yetkilisi” tanımı ile 5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesindeki “harcama yetkilisi” tanımı birlikte değerlendirdiğinde, il özel idarelerinde harcama yetkilisi sıfatı olan kişilerin aynı zamanda ihale yetkilisi sıfatlarının da olduğu görülmektedir.

Maliye Bakanlığının yayımladığı “(2) Seri Nolu Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğinin” 1/a. maddesinde, 5018 sayılı Kanunun 31 inci maddesi uyarınca belirlenmiş bulunan harcama yetkilileri aynı zamanda ihale yetkilisi olacağı belirtilerek bu durum teyit edilmiştir.

2) 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale yetkilisi:  2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 3 üncü maddesinde “ihale yetkilisini” bu Kanunda yazılı işleri yaptırmaya ve ihaleye, idarelerin ita amirleri yetkili olduğu belirtilmiştir.

Ancak, “ita amirliği” kavramı, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun 10 uncu maddesinde düzenlenmiş ve 3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu hükmüne göre il özel idaresinin ita amiri vali idi. 1050 ve 3360 sayılı Kanunlar şimdi yürürlükte değildir.

5018 sayılı Kanunu’nun 31 inci maddesine dayanılarak çıkarılan İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 24.02.2006 gün ve B050MAH074000l/45181 sayı Genelgesinin C/2. maddesi bu konuya açıklık getirerek, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 13 üncü maddesi hükmüne göre, il özel idareleri ve belediyelerde encümenlerin ihale komisyonu olarak görev yaptıkları, bu komisyonların başkanlarının da bu idarelerin üst yöneticileri olduğu dikkate alındığında ve ayrıca ita amirliği tanımının düzenlendiği 1050 sayılı Kanun yürürlükten kalkmış olmakla birlikte, üst yöneticilerin ihale yetkilisi sıfatını kaldıran veya başka kişiye veren bir düzenleme olmadığından dolayı, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa tabi işlerin ihalesinde bu idarelerin üst yöneticilerinin (vali ve belediye başkanı) ihale yetkilisi sıfatını kullanmaya devam edeceklerini belirtmiştir.

3) İhale yetkisinin devri: İhale yetkisinin devri hususunu 4734 ve 2886 sayılı Kanunlara göre ayrı ayrı açıklamakta yarar vardır.

1. 4734 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ihale yetkisinin devredilebilir bir yetki olduğunu ifade etmektedir. Dolayısı ile ihale yetkisine sahip olan harcama yetkilileri bu yetkilerini hiyerarşik olarak kendi astı durumundaki kişilere kısmen veya tamamen devredebilirler.

Harcama yetkisinin devri beraberinde aynı miktarda ihalesinin devrini de içermesine rağmen, harcama yetkisinden bağımsız olarak ihale yetkisi devredilebilir. Diğer bir ifade ile ihale yetkisinin devri harcama yetkisini beraberinde götürmez.

2. 2886 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde ihale yetkisinden bahsedilmesine rağmen, Kanunda bu yetkinin devriyle ilgili bir düzenleme yer almamıştır.

Ancak, ihale yetkisi vali tarafından kullanılmaya devam edildiği müddetçe, vali bu yetkisini, 5302 sayılı Kanun’un 32 nci maddesi hükmüne göre, vali yardımcılarına, yöneticilik sıfatı bulunan il özel idaresi görevlileri ile ilçelerde kaymakamlara devredebilir.

 4) Merkezi idarenin ildeki birim amiri veya diğer yetkililerine ihale yetkisi ve ihale komisyonu üyeliği görevi verilmesi: 4734 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre ihale yetkisi devredilebilse de, bu yetki devri aşağıya doğru bir işlem olduğundan, merkezi idarenin il müdürleri ile diğer derecedeki görevlilerine ihale yetkisinin devrinin mümkün olmadığı düşünülmektedir.

Ancak, 4734 sayılı Kanun’un “ihale komisyonu” başlıklı 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan  “ihaleyi yapan idarede yeterli sayı veya nitelikte personel bulunmaması halinde, bu Kanun kapsamındaki idarelerden komisyona üye alınabilir.” hükmü çerçevesinde ihale yetkilisi olan kişinin talep etmesi durumunda valinin onayı ile merkezi idarenin il müdürleri ile diğer derecedeki görevlilerinin ihale komisyonu başkanı ve ihale komisyonu üyesi olarak görevlendirilmesi mümkündür.

Geçekleştirme görevlisi
Gerçekleştirme görevlileri, 5018 sayılı Kanun’un 33 üncü maddesinde tanımlanmıştır. Harcama yetkilisinin harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütenlere gerçekleştirme görevlisi denir.

İl özel idaresi bütçesinden bir gider yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenerek imzalanması gerekir.

Harcama talimatından sonra ödeme emrinin düzenlenmesi aşamasına kadar olan süreçte yer alan görevliler gerçekleştirme görevlisidir. Örneğin, ihale komisyonu üyelerinin, ihale komisyonu üyesi sıfatı yanında gerçekleştirme görevlisi sıfatı da vardır. Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri de gerçekleştirme görevi sayılır. Dolayısıyla, bir harcama sürecinde birden çok gerçekleştirme görevlisi yer alabilir.

Gerçekleştirme görevlileri, 5018 sayılı Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.

1) Ödeme emrini düzenleyen gerçekleştirme görevlisi: Maliye Bakanlığınca 31.12.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların” 12 inci maddesi ödeme emrini düzenleyecek gerçekleştirme görevlilerinin nasıl görevlendirileceğini açıklamıştır.

Harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemek üzere yazılı olarak görevlendirir. Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde “ön malî kontrol” yaparlar. Bu gerçekleştirme görevlileri tarafından yapılan kontrol sonucunda, ödeme emri belgesi üzerine  “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülerek imzalanır.

2) İlçe özel idare birimlerinde gerçekleştirme görevlisi:  İl özel idaresinin ilçe teşkilatının başı ve harcama yetkilisi kaymakamdır. Kaymakam, il özel idaresinin ilçe teşkilatında görevli kişilerden veya yönetimi altındaki diğer dairelerden yeteri kadar gerçekleştirme görevlisi görevlendirir.

3) Merkezi idarenin ildeki birim amirleri veya diğer görevlileri gerçekleştirme görevlisi olabilir mi? 31.12.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların” 12 inci maddesine göre, gerçekleştirme görevlileri ödeme emrini düzenlemek üzere harcama yetkileri tarafından yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından görevlendirilir. Dolayısı ile her harcama yetkilisi kendi yönetimi altında bulunan personel arasından gerçekleştirme görevlisi görevlendirebilir.

Valinin özel kalem kurumsal kodunun harcama yetkilisi olduğu durum hariç, diğer harcama yetkilileri merkezi idarenin il teşkilatları üzerinde bir yönetim sorumluluğu bulunmamaktadır.

Bununla birlikte, eğer il özel idaresinin harcama birimlerinde gerçekleştirme görevlilisi olarak görevlendirilecek yeterli veya ehil personel bulunmuyorsa, bu durumunda ilgili harcama yetkilisinin talebi ve valinin onayı ile diğer dairelerden gerçekleştirme görevlisi personel görevlendirilmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir.

Muhasebe yetkilisi
5018 sayılı Kanun’un 61 inci maddesi,  gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemlerini muhasebe hizmeti, bu işlemleri yürütenleri ise muhasebe yetkilisi olarak tanımlamıştır.

5018 sayılı Kanun’un 60 ıncı maddesinin (f) bendine göre, il özel idaresinde muhasebe hizmeti, mali hizmetler birimi tarafından yerine getirilir. Dolayısı ile muhasebe yetkilisi, mali hizmetler birim amiri olabileceği gibi, mali hizmetlerde görev yapan bir kişide olabilir.

Muhasebe yetkililiği kadro ve unvana bağlı bir görev değildir. 5018 sayılı Kanun’un 62 inci maddesinde belirtilen şartları taşıyan ve kendisine muhasebe yetkililiği görevi verilen herkes muhasebe yetkilisi sayılır.

5018 sayılı Kanun’un Geçici 5 inci maddesi hükmüne göre, 31.12.2005 tarihi itibarıyla kamu idarelerinin muhasebe hizmetlerini birinci derece sorumlu (sayman) olarak yürütmekte olanlar, bulundukları kamu idarelerinin muhasebe yetkililiği görevini 1.1.2006 tarihinden itibaren sertifikalı muhasebe yetkilisi atanıncaya kadar yürütürler.

Muhasebe yetkilileri, 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesiyle kendisine görev olarak verilen hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludurlar.

Muhasebe yetkilileri ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde;

a) Yetkililerin imzasını, 

b) Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını,

c) Maddi hata bulunup bulunmadığını,

d) Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri,

Kontrol etmekle yükümlüdür.

Muhasebe yetkilileri, ilgili mevzuatında düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Yukarıda sayılan konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz. Belgesi eksik veya hatalı olan ödeme emri belgeleri, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç bir iş günü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir. Hataların düzeltilmesi veya eksikliklerin giderilmesi halinde ödeme işlemi gerçekleştirilir.

Mali hizmetler ve strateji geliştirme birimi
5018 sayılı Kanun’un 60 ıncı maddesinde sayılan,  idarenin stratejik plan ve performans programını, bütçesini, ayrıntılı harcama programını, kesin hesabını hazırlamak ve koordine etmek, bütün bunlarla ilgili kayıtları tutmak, değerlendirmek gibi görevleri yürüten birime mali hizmetler birimi denir.

5018 sayılı Kanun’un 60 ıncı maddesinin (f) bendine göre, il özel idaresinde muhasebe hizmeti mali hizmetler birimi tarafından yerine getirilir. Dolayısı ile muhasebe yetkilisi mali hizmetler birimine bağlı bir görevlidir.

5436 sayılı Kanun’un 15 inci maddesiyle, kamu idarelerinde strateji geliştirme birimi kurulması öngörülmüştür. 18.02.2006 gün ve 26084 sayılı Resmi Gazete yayımlanan “Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin” 9 uncu maddesine göre, mali hizmetler biriminin görevleri de strateji geliştirme birimi tarafından yerine getirilir.

İl özel idareleri “mali hizmetler” ile “strateji geliştirme” birimini alternatifli olarak kullanabilirler. Bu birimlerden ancak birini oluşturabilirler.

Birleşemeyecek görevler
5018 sayılı Kanun’un 60 ıncı maddesi hükmüne göre, “harcama yetkilisi” ile “muhasebe yetkilisi” görevi aynı kişide birleşemez.

Mali hizmetler birim amiri aynı zamanda muhasebe yetkililiği görevini yerine getiriyorsa, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 24.02.2006 gün ve B050MAH074000l/45181 sayılı Genelgesinin A/6. maddesi hükmüne göre, mali hizmetler biriminin harcama yetkisi “üst yönetici” veya “belirleyeceği kişi” tarafından yürütülür.

Ön Mali kontrol
5018 sayılı Kanun’un 58 inci maddesi, ön mali kontrolü;

Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında,

Malî hizmetler birimi tarafından,

Yapılan kontroller olarak tanımlamıştır. Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur.

İl özel idaresinde, harcama birimlerinde ön malî kontrol görevi, yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür ve her yönetici veya görevli kendisinden önceki kişinin yaptığı işlemleri kontrol etmekle sorumludur.

Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol yetkisi malî hizmetler birimi yöneticisine aittir.

Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol görevini yürütenler malî işlem sürecinde görev alamazlar.

Maliye Bakanlığınca, 31.12.2005 tarihli Resmi Gazetede “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” yayımlanmış ve kamu idarelerinde ön mali kontrolün nasıl yapılacağına dair usul ve esaslar geniş şekilde açıklanmıştır. 

--------------------------------------------------------------------------------

   *  İçişleri Bakanlığı Kontrolörler Başkanı

[1] 10.03.2006 gün ve 26104 sayılı Resmi Gazete.
 
 
İçişleri Bakanlığı Kontrolörler Başkanı Hayrettin GÜNGÖR'ün Yerel Yönetim ve Denetim Dergisinin Mayıs 2007, Cilt 12, Sayı 5'de yayımlanan makalesi