DUYURULAR
İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Olağanüstü Genel Kurul Toplantı İlanı
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI MAHALLİ İDARELER KONTROLÖRLERİ DERNEĞİ OLAĞANÜSTÜ GENEL KURUL TOPLANTI İLANI Derneğimizin Olağanüstü..
Kontrolörler Başkanlığına yeni görevlendirmeler
Bakanlık Makamının onayı ile Başkontrolör Gürsel YILMAZ Kontrolörler Başkanı olarak, Başkontrolör Onur CAN, Kontrolörler Mehmet..
Fikri Özkök
Derneğimiz üyesi eski meslektadışımız Fikri ÖZKÖK Sayıştay Genel Kurulunda Sayıştay 7. Daire Başkanlığına seçilmiştir. Hayırlı olsun..
Derneğin adının kullanılarak yayın pazarlanması
Kimi kişilerin derneğimiz ve meslektaşlarımızın adını kullanarak yayın pazarladıkları bize ulaşan bilgilerden anlaşılmaktadır. Bu kişilere itibar edilmemesi..
Bize Ulaşın

Esat Caddesi, Akay Yokuşu,
Lale Apt. No:15/3
Bakanlıklar/ANKARA

Tel : +90 (312) 417 03 75
Fax: +90 (312) 425 36 80

Biliyor musunuz ?

1- 25 Kasım 2023 Tarihli ve 32380 Sayılı Resmî Gazete'de "Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 554)" yayımlanmıştır. Tebliğ ile yeniden değerleme oranı 2023 yılı için % 58,46 (elli sekiz virgül kırk altı) olarak tespit edilmiştir

2-12 Ağustos 2023 Tarihli ve 32277 Sayılı Resmî Gazetede "Otopark Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ve " Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik "  yayımlanmıştır.

3-24 Kasım 2022 Tarihli ve 32023 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 542) ile yeniden değerleme oranı 2022 yılı için  % 122,93 (yüz yirmi iki virgül doksan üç) olarak tespit edilmiştir.

4-25 Ağustos 2022 Tarihli ve 31934 Sayılı Resmî Gazetede "İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (Karar Sayısı:?5987)"  yayımlanmıştır.

Posta Listesi

Kaydolun! Sitemizdeki gelişmelerden ve eklenen içeriklerden ilk sizin haberiniz olsun.

Ziyaretçi Defteri
Yorum Yaz

Danıştay İdari İşler Kurulunun birlik meclisi kararlarına karşı İçişleri Bakanlığı, vali veya hakkında kişi borcu çıkarılanlar tarafından idari yargı yerlerine başvurulabileceği yolundaki hükmün, iptal davası açmaya ilişkin olduğu Kararı

Danıştay İdari İşler Kurulunun  birlik meclisi kararlarına karşı İçişleri Bakanlığı, vali veya hakkında kişi borcu çıkarılanlar tarafından idari yargı yerlerine başvurulabileceği yolundaki hükmün, iptal davası açmaya ilişkin olduğu Kararı

İDARİ İŞLER KURULU KARARLARI

          T.C.

D A N I Ş T A Y

İdari İşler Kurulu

Esas  No   : 2009/7

Karar No   : 2009/14

 

Özeti : 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun 22' nci maddesinde düzenlenen birlik meclisi kararlarına karşı İçişleri Bakanlığı, vali veya hakkında kişi borcu çıkarılanlar tarafından idari yargı yerlerine başvurulabileceği yolundaki hükmün, iptal davası açmaya ilişkin olduğu hakkında.

 

            İncelenerek iptali istemine ilişkin, İçişleri Bakanlığının 16/01/2009 günlü ve 894 sayılı başvurusu üzerine Birinci Dairece verilen 03/03/2009 günlü ve E: 2009/75, K: 2009/402 sayılı karar, 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 46'ncı maddesinin 1/e bendi uyarınca Danıştay Başkanı tarafından Kurula havale edilerek incelendi.

            Gereği görüşülüp düşünüldü :

            5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun 22'nci maddesinde yer alan, İçişleri Bakanlığı, valiler veya kaymakamlarca mali denetim sonucunda tespit edilen kamu zararı üzerine yapılan kişi borcu teklifleri hakkında birlik meclisince verilen kararlara karşı, İçişleri Bakanlığı, vali ya da hakkında kişi borcu çıkarılan kişi tarafından idari yargı yerlerine başvurulabileceği yolundaki hükmün, usul hukuku açısından niteliğinin saptanması, başka bir anlatımla, maddede düzenlenen başvurunun, bir dava yolu mu yoksa itiraz yolu mu olduğunun açıklığa kavuşturulması için yapılan müzakere sonucunda:

            Birinci Daire Başkanı … ile üyeler …, … ve …'ün, "Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 123 üncü maddesinde, idarenin, kuruluş ve görevleri ile bir bütün olduğu, kuruluş ve görevlerinin merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayandığı, 127 nci maddesinin beşinci fıkrasında, merkezi idarenin, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahip olduğu hükme bağlanmıştır.

            5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 9 uncu maddesinde ise, valinin, ilde devletin ve hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtası olduğu hükmüne yer verildiğinden, bu görevi nedeniyle valinin ildeki bütün yerel yönetimler üzerinde merkezi idare adına idari vesayet yetkisini kullandığı bilinen bir husustur.

            2575 sayılı Danıştay Kanununun 1 inci maddesinde Danıştayın danışma ve inceleme mercii olduğu hükme bağlandıktan sonra idari vesayet denetimi yapılmasını düzenleyen 42 nci maddesinin (ı) bendinde, Belediye Kanunu ile idari davaya konu olmayan işleri inceleyerek karara bağlamak, (h) bendinde, İdarei Umumiyei Vilayat Kanunu Muvakkatı gereğince doğrudan doğruya veya itiraz yoluyla verilen işleri inceleyerek karara bağlamak görevleri Birinci Dairenin görevleri arasında sayılmıştır.

            Merkezi idare ile mahalli idareler arasındaki bütünlüğü sağlamaya yönelik bir hukuki araç olan idari vesayet yetkisine dayanarak merkezi idarenin, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde yerel idarenin karar ve işlemleri üzerinde hem yerindelik, hem hukukilik denetimi yapılabilmesine imkan tanınmıştır. Anayasa ve kanunla belirtilen hallerde ve yine Anayasa ve kanunla gösterilen yöntemlere göre kullanılabilecek bir yetki olan vesayet yetkisi, takdire bağlı değildir. Bu yetkinin kullanılabilmesi için hangi karar ve işlemlerin idari vesayete tabi olduğunun ve nasıl kullanılacağının yasa ile açıkça belirlenmesi gerekmektedir.

            Buna göre, idari vesayet, merkezi idare ile mahalli idareler arasındaki bütünlüğü sağlamayı amaçlamaktadır. Merkezi idarenin, kamu hizmetlerinin ülke düzeyinde uyumlu bir şekilde yürütülmesi ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasının sağlanması için mahalli idareleri belli ölçüde denetlemesi gerekmektedir. Merkezi idarenin yerinden yönetim kuruluşları üzerinde sahip olduğu vesayet yetkisi, sınırları kanunla çizilmiş olan bir denetim yetkisidir. Bu şekilde açıkça belirtilmemiş olan işlemler yönünden idari vesayet yetkisinin kullanılmasına hukuken olanak bulunmamaktadır.

            5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununun 22 inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştayın dış denetimine tabi olmayan mahallî idare birliklerinin, İçişler Bakanlığı, valiler veya kaymakamlarca mali denetimi sonucunda tespit edilen kamu zararı üzerine yapılan kişi borcu tekliflerinin, birlik meclisinde görüşülerek karara bağlanacağı, bu kararın örneğinin, birlik merkezinin bulunduğu yerin valiliğine, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde ise İçişleri Bakanlığına gönderileceği, karara karşı, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde İçişleri Bakanlığının, diğerlerinde ise valiler veya hakkında kişi borcu çıkarılanların on gün içinde idarî yargıya başvurabilecekleri, idari yargı kararı doğrultusunda işlemin sonuçlandırılacağı hükmü yer almaktadır.

    5355 sayılı Kanunla getirilmiş olan ve birlik meclisi kararlarının, birlik merkezinin bulunduğu yerin valiliğine, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde ise İçişleri Bakanlığına gönderilmesi şeklindeki düzenleme vesayet denetimini sağlamaktadır. Böylelikle, mülki idare amirine, kararların hukuka aykırı oldukları kanaatine ulaşılması halinde idari yargıya başvurma, uygun bulunması halinde hareketsiz kalarak kabul etme şeklinde gerçekleşen bir çeşit vesayet yetkisi tanınmıştır. Nitekim, Danıştay Birinci Dairesi mülga 1580 sayılı Belediye Kanununun 142 nci maddesinde yer alan atıf nedeniyle mahalli idare birlikleri meclisleri tarafından verilen kararları yine aynı Kanunun 73 üncü ve 74 üncü maddeleri uyarınca idari itiraz yolu olarak inceleyerek karara bağlamaktaydı.

    Benzer durumlarda, mülki idare amirlerine verilen yetkilerin vesayet denetimine ilişkin yetkiler olduğu kabul edilmiştir. Nitekim, 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 27 nci maddesinin altıncı fıkrasında, valinin kanun, tüzük, yönetmelik ve il genel meclisi kararlarına aykırı gördüğü encümen kararının bir sonraki toplantıda tekrar görüşülmesini isteyebileceği, encümenin kararında ısrar etmesi halinde kararın kesinleşeceği, bu takdirde valinin, kesinleşen encümen kararının uygulanmasını durdurarak idari yargı mercilerine yürütmeyi durdurma talebi ile birlikte on gün içinde başvuracağı, itirazın Danıştayca en geç altmış gün içinde karara bağlanacağı hükmünün yer aldığı, nitekim Danıştay Birinci Dairesinin 8.12.2006 tarih ve E:2006/1186, K:2006/1228 sayılı kararıyla Afyonkarahisar İl Encümeninin imar hukukuna ilişkin kararının itirazen incelendiği ve İdari İşler Kurulunun 8.4.2007 tarih ve E:2007/3, K:2008/2 sayılı kararıyla onandığı, Danıştay Birinci Dairesinin 8.12.2006 tarih ve E:2006/863, K:2006/1229 sayılı kararıyla Muğla İl Encümeninin imar hukukuna ilişkin kararının itirazen incelendiği ve İdari İşler Kurulunun 8.4.2007 tarih ve E:2007/4, K:2008/3 sayılı kararıyla onandığı, Danıştay Birinci Dairesinin 22.5.2007 tarih ve E:2007/475, K:2007/602 sayılı kararıyla Diyarbakır İl Encümeninin maden hukukuna ilişkin kararının itirazen incelendiği ve İdari İşler Kurulunun 8.4.2007 tarih ve E:2007/10, K:2008/4 sayılı kararıyla onandığı görülmektedir.

    Yine, Anayasa Mahkemesinin 8.1.2007 tarih ve E:2005/32, K:2007/3 sayılı iptal kararından önce 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasında, valinin, meclisin ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine idari yargıya başvurabileceği hükmünün yer aldığı, Danıştay Birinci Dairesinin 1.2.2008 tarih ve E:2007/1025, K:2008/146 sayılı kararıyla Manisa İl Genel Meclisinin şirket kurulmasına ilişkin kararının itirazen incelendiği ve İdari İşler Kurulunun 8.4.2007 tarih ve E:2008/3, K:2008/1 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmaktadır.

            Mahalli idarelere ilişkin 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 27 nci maddesinin altıncı fıkrası ve 15 inci maddesinin üçüncü fıkrası, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununun 22 nci maddesinin ikinci fıkrası, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 14 üncü maddesinin 5 inci fıkrası ile 5393 sayılı Belediye Kanununun 23 üncü maddesinin beşinci fıkrasında yer alan ve mülki idare amirlerine mahalli idare organlarının kararları aleyhine idari yargı mercilerine başvurma yetkisi verilen hükümlerin idari vesayet denetimi kapsamında Danıştay idari dairesine başvurma dışında yetkili ve görevli idari mahkemelere iptal istemiyle başvurma yolu olarak düşünülmesi mümkün değildir. Zira, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2 nci maddesinin 1/a bendinde, iptal davası, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır. İptal davası, idari yargı rejimini benimsemiş olan hukuk sistemlerinde idari işlemlerin yargısal denetimini sağlayan genel dava yoludur. İptal davasının genel dava açma yolu olması nedeniyle bir idari işleme karşı dava açılabilmesi için yasada iptal davası açılabileceğine ilişkin bir hüküm olmasına gerek bulunmamaktadır. İptal davasına göre özel bir başvuru yolu olması nedeniyle idari itiraz yolunun işletilebilmesi için, mutlaka yasal bir düzenlemenin varlığına ihtiyaç bulunmaktadır.

            Bu bağlamda, vesayet makamının idari vesayet yetkisini iptal davası açmak suretiyle kullanması, başka bir ifadeyle vesayet denetiminde yargısal yöntem, öğretide tartışma konusu olan, bir vesayet denetimi sayılıp sayılmayacağı konusunda görüş birliği olmayan ve Türk idare hukukuna yabancı bir hukuk uygulamasıdır. Bu yöntemde yerel yönetimin işlem ya da kararlarının yargı organının önüne getirilmesine ilişkin işlemler yönetsel olarak değerlendirilmekte ve bu başvuru vesayet yönetimi tarafından yapılmaktadır. Başvuru sonucu başlayan süreç tamamen yargısal olduğu gibi varılan  denetim sonucu da yargısaldır. Bu durumda, Anayasanın 125 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmü gereğince, yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olarak işletilebileceğinden, yargısal denetimin yerindelik denetimini içermesi söz konusu olamayacaktır. Oysa Anayasanın 127 nci maddesinde belirtilen amacı gerçekleştirmek üzere, bu maddede sayılan unsurların denetiminin, yerindelik denetimi yapılmadan sağlanması asla mümkün olamayacağından, yargısal denetime başvurma olanağının sağlanması, vesayet denetimi olarak kabul edilmemektedir.

            İdari vesayetin, vesayet makamlarına salt dava açma yetkisi olarak düzenlenmesi, idari vesayeti ortadan kaldıracak kadar zayıflatılması sonucunu doğurduğu Anayasa Mahkemesi kararıyla ortaya konulmuştur. Anayasa Mahkemesinin 8.1.2007 günlü, E: 2005/32, K: 2007/3 sayılı kararında, 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 15'inci maddesinin ikinci fıkrasının "... ile yeniden görüşülmesi istenip de il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla ısrar edilen kararlar..." bölümünün, bu kuralla merkezi idarece Anayasanın 127 nci maddesinde çizilen çerçeve içinde kullanılması gereken vesayet yetkisinin zayıflatıldığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle iptaline, açıklanan nedenlerle 15 inci maddenin üçüncü fıkrasının "... Vali, meclisin ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine idari yargıya başvurabilir." ibaresinin de iptaline karar verilmiş, iptal edilen fıkra, bent ve bölümün doğuracağı hukuksal boşluk, kamu düzenini ve kamu yararını ihlal edici nitelikte görülerek, iptal hükümlerinin kararın Resmi Gazete'de yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra, yani 29.12.2008 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiş bulunmaktadır.

            Benzer bir tartışma 5302 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan 13 Mart 1329 tarihli İl Özel İdaresi Kanununun aynı konuyu düzenleyen 141 inci maddesinin uygulaması nedeniyle de yaşanmıştı. Anılan maddede, valinin gerektiğinde kesinleşen encümen kararlarının uygulanmasını durdurarak iptali için idari yargı mercilerine başvurabileceği, ilgili idari yargı merciince verilen karara göre uygulama yapılacağı hükmü yer almaktaydı. Ankara Valiliği tarafından Ankara İl Daimi Encümeni kararının iptali istemiyle yapılan başvuru üzerine Danıştay Onuncu, Sekizinci ve Birinci Daireleri arasında çıkan görev uyuşmazlığının çözümlenmesine ilişkin Danıştay Başkanlar Kurulunun 26.5.1993 tarih ve E:1993/17, K:1993/1 sayılı kararıyla "... 141. madde uyarınca Vali tarafından bir dava açılması söz konusu olmadığına göre maddede yer alan idari yargı mercii ile 135. maddede belirtilen Danıştay'ın amaçlandığı ve vali tarafından yapılan itiraz konusunda Danıştay'ın amaçlandığı ve vali tarafından yapılan itiraz konusunda Danıştay Yasasının 42. maddesinin (h) bendi uyarınca Birinci Dairece karar verilmesi gerektiğine kuşku yoktur." gerekçesiyle Birinci Dairenin görevli olduğuna karar vererek bu nitelikteki hükümlerin idari itiraz yolu olarak algılanmasına gerek duyulduğu hükme bağlanmıştır.

            Bu durumda, 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanununun 22 nci maddesi uyarınca yapılan başvurunun idari itiraz yolu olduğu ve bu başvurunun esasının Danıştay Birinci Dairesince karara bağlanabileceği açıktır." yolundaki ayrışık oylarına karşılık,

            5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun 22'nci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştayın dış denetimine tabi olmayan mahalli idare birliklerinin, İçişleri Bakanlığı, valiler veya kaymakamlarca mali denetimi sonucunda tespit edilen kamu zararı üzerine yapılan kişi borcu tekliflerinin birlik meclisinde görüşülerek karara bağlanacağı, bu kararın örneğinin birlik merkezinin bulunduğu yerin valiliğine, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde ise İçişleri Bakanlığına gönderileceği, karara karşı, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde İçişleri Bakanlığının, diğerlerinde ise valilerin veya hakkında kişi borcu çıkarılanların on gün içinde idari yargıya başvurabilecekleri, idari yargı kararı doğrultusunda işlemin sonuçlandırılacağı hükmüne yer verilmiştir.

            Köylere hizmet götürme birliklerinin Sayıştayın dış denetiminden muaf tutulması, son yıllarda idare hayatımıza getirilen önemli yeniliklerden biridir. Nitekim, diğer yerel yönetimlerin (belediyeler ve il özel idareleri ile bunların oluşturduğu birliklerin) hesap denetimi Sayıştay tarafından dış denetime tabi tutulurken, köylere hizmet götürme birliklerinin dış denetimi, anılan hükümle, idari vesayet makamı olan İçişleri Bakanlığı ile mülki idare amirlerine bırakılmıştır. İçişleri Bakanlığınca köylere hizmet götürme birliklerinin hesap denetimleri yapılırken aynı Bakanlık tarafından özellikle belediyeler ve il özel idarelerinin hesap denetimlerinin yapılmadığını  İl Özel İdaresi Kanunu ile Belediye Kanununda yer alan hükümlerden  anlamaktayız.

            5355 sayılı Yasanın, 5445 sayılı Yasanın 4'üncü maddesi ile değişik 22'nci maddesinde, idari vesayet makamı olarak İçişleri Bakanlığı, valiler ve kaymakamlar tarafından birlik hesaplarının dış denetiminin nasıl yapılacağı ve bu denetim sonucunda ortaya çıkabilecek kamu zararının giderilmesinde izlenecek yol ve yöntemlerin ne olacağı hususları düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu çerçevede madde kapsamındaki köylere hizmet götürme birliklerinin Sayıştayın dış denetimine tabi olmadığı da ayrıca belirtilmiştir. Dolayısıyla birliklerin mali iş ve işlemleri, il özel idareleri ve belediyelerin aksine, merkezi idarenin denetim alanında bırakılmıştır.

            Uygulamada, köylere hizmet götürme birliklerinin mali iş ve işlemleri İçişleri Bakanlığı adına mülkiye müfettişlerince denetlenmektedir. Yapılan hesap teftişi sürecinde, birlik bütçesinden yapılan usulsüz harcamalar belirlenerek denetim elemanlarınca düzenlenen teftiş layihalarında yasal dayanaklar da gösterilmek suretiyle birlik saymanı (muhasebe yetkilisi) adına kişi borcu olarak kaydedilmektedir. Kişi borçlarının tespiti ve tahsili için düzenlenen layiha, sayman ve harcama yetkilisi (ita amiri) görüşü de eklenerek gereğinin yapılması için birliğin yetkili organlarına intikal ettirmek üzere mülki makamlara ve İçişleri Bakanlığına sunulmaktadır. İdari vesayet makamı tarafından köylere hizmet götürme birliğine gönderilen müfettiş raporu birlik meclisince incelenip değerlendirilmektedir. Birlik meclisi, denetim raporundaki usulsüz harcama sonucu olarak belirlenen kişi borcu önerilerini yerinde görüp tahsiline karar verebileceği gibi, yerinde bulunmayarak kişi borcunu kaldırma kararı da verebilmektedir.

            Birlik meclisi, denetim elemanının önerisini yerinde bulmaz ise verdiği bir kararla borcu kaldırmaktadır. Bu durumda idari vesayet makamlarının idari yargıya gitme zorunluluğu bulunmaktadır. Şayet öneri yerinde bulunur ise bu durumda da hakkında kişi borcu çıkartılanların, idari yargıya gitme hakkı bulunmaktadır. İdari yargıya gitmek, vesayet yönetimi için bir görev, hakkında kişi borcu çıkartılanlar için ise kullanılması gereken bir haktır.

            Bu arada, kişi borcuna alınan yersiz ödemelerin hakkında kişi borcu çıkartılanlar tarafından, Borçlar Kanunu'nun 60'ıncı maddesinde belirlenen bir yıllık dava açma süresi içinde genel hükümlere göre dava yoluyla tahsil edilmesi de mümkündür.

            Yasayla getirilen düzenlemenin amacı, kamu parasının keyfi harcanmasının önlenmesi ve usulsüz harcamalar varsa yargının hakemliğine başvurulması imkanının iki tarafa da tanınmasıdır.

            5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nda değişiklik yapan 5445 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinde yer alan bu düzenlemenin, anılan Kanunun Türkiye Büyük Millet Meclisinde görülmesi sürecinde verilen önerge ile kanun teklifine eklenmiş ve köylere hizmet götürme birliklerinin hesap yargılamasının idari yargı vasıtasıyla yapılması öngörülmüştür. Eklenen bu hükümle esas itibariyle 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'ndan önce yürürlükte bulunan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile yerel yönetimlerin mali denetimi konusunda Sayıştaya verilmiş olan göreve benzer bir görev, birlik hesaplarının denetimi için idari yargıya verilmiş bulunmaktadır.

            Birlik Yasasının 22'nci maddesinde ek düzenleme yapılmasını öngören 5445 sayılı Yasanın Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülmesi sırasında okunan gerekçesinde, "... getirilen düzenleme ile teklif edilen kişi borçlarının öncelikle mahalli idare birliklerinin genel karar organı olan birlik meclislerinde karara bağlanması öngörülmüştür. Meclis kararının, illerde kurulu birlikler için valiliklere, ülke düzeyinde kurulan birlikler ile başkanı vali veya vali yardımcısı olan birliklerde ise İçişleri Bakanlığına gönderilmesi ve bu yolla gerektiği taktirde idari yargıya gitmenin yolu açılmıştır." görüşüne yer verilmiştir.

            Bu gerekçe ile 5355 sayılı yasaya 5445 sayılı yasayla eklenen maddenin son cümlesinde ise kişi borçlarının idari yargı kararına göre sonuçlandırılacağı belirtilmiştir. Yapılan düzenlemede yer alan idari yargıdan ne anlaşılması gerektiği konusunda bir duraksama yaşandığı kuşkusuzdur.

            Anılan Yasada, önerilen kişi borcunun yerinde bulunmayarak kaldırılması yolunda verilen birlik meclisi kararlarının yargıya götürülmesi görevi idari vesayet makamı olarak İçişleri Bakanlığı ve valilere verilirken; kişi borcunun yerinde bulunması nedeniyle verilen birlik meclisi kararlarına karşı hakkında kişi borcu çıkartılanların idari yargıya başvurma hakkı bulunmaktadır. İdari vesayet makamı bu başvuru yoluyla idari yargıdan, müfettiş raporunda yer alan kişi borcuna konu olan kamu zararının hesap yargılaması yoluyla ortadan kaldırılmasını istemek durumundadır. Başka bir ifade ile idari makamlar, idari yargı yoluyla, kamu zararına yol açan uygulamaları önlemek ve kamu zararını tazmin ettirmek sorumluluğunu taşımaktadır.

            Birlik bütçesinden usulsüz yapılan harcamalarla ilgili birlik meclisi kararları için başvuru mercii olarak Mahalli İdare Birlikleri Kanununun değişik 22'nci maddesinde idari yargı gösterilmiş ise de bu Kanunda yer alan idari yargı yeri ibaresinin, Danıştayı ifade ettiğine ve başvurunun da itiraz yolu olduğuna ilişkin açıklık bulunmamaktadır. 892'si ilçe merkezlerinde 65'i de il merkezinde bulunan köylere hizmet götürme birliklerinin kararlarının Danıştay tarafından incelenebilmesi için yasanın açık hükmüne ihtiyaç olduğu açıktır. Dolayısıyla Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun yukarıda değinilen gerekçesinde ve bu gerekçeyle getirilen yasal düzenlemede "idari yargıdan" söz edilmesi kişi borçlarıyla ilgili birlik meclis kararlarının Danıştayda inceleneceği sonucunu ortaya koymamaktadır.

            5355 sayılı Yasada idari yargıya gitmek için on günlük sürenin öngörülmesi ve süre konusunda yasa koyucunun idari yargıdaki genel dava açma süresinden ayrılmış olması, birlik alacaklarının tahsil edilmesi sürecinde uygulanacak yargı yolunun dava yolu olmadığı anlamına gelmemektedir. Nitekim 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 7'nci maddesinde, açılacak davalarda, yasalarda ayrı bir süre gösterilmeyen hallerde, dava açma süresinin altmış gün olacağı hükmü bulunmaktadır. Anılan yasadaki on günlük süre de, bu şekilde değerlendirilmesi gereken bir düzenlemedir.

            Özetle Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun 22'nci maddesinde yer alan "idari yargı" sözcüğünden, bu maddeye göre yapılması gereken iş ve işlemlerin Danıştay nezdinde takip edileceği sonucu çıkmamaktadır. Bu maddeye göre konunun  takip edileceği yer olarak  Danıştay Birinci Dairesini anlamak ve bunun bir itiraz yolu olduğunu kabul etmek Danıştay Kanunu'nun 42'nci maddesinde yer alan düzenlemeler çerçevesinde de olanaklı değildir. Bu maddede il özel idareleri ve belediyelere atıf yapılırken burada ayrı ve kendine özgü özelliği bulunan yerel yönetim birliklerinden de söz edilmemektedir.

            Mahalli idare birliklerinin bütçelerinden yapılan harcamalar konusunda sadece vesayet makamlarının değil, hakkında kişi borcu çıkartılanların da idari yargıya gidebilecek olmaları da izlenecek yolun itiraz değil, dava yolu olduğunu göstermektedir.

            Esasında konunun niteliği de birlik harcamalarından kaynaklanan kamu zararlarının itiraz yolu ile çözüme kavuşturulmasına uygun düşmemektedir. Sayıştay Kanunu kapsamında dahi değerlendirilmeyen birlik hesaplarının Danıştay Birinci Dairesinde itiraz yoluyla incelenmesi yerine pek çok ilde kurulmuş bulunan idare mahkemelerinde dava yoluyla ele alınması ve sonuçlandırılması, yerel yönetim reformları ile getirilen yeni vesayet anlayışı açısından da uygundur.

            Daha önce Belediyelerde uygulanan ve 5018 sayılı yasa ile uygulanması son bulan kişi borcu takip ve tahsil usulünün, Mahalli İdare Birlikleri Kanunu kapsamında oluşturulmuş bulunan Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin mali denetimine uyarlanması ve bu bağlamda hesap yargılaması işleminin idari yargı yoluyla sonuçlandırılması gerekmektedir.

            Açıklanan nedenlerle 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu'nun 22'nci maddesinde düzenlenen birlik meclisi kararlarına karşı İçişleri Bakanlığı, vali veya hakkında kişi borcu çıkarılanlar tarafından idari yargı yerlerine başvurulabileceği yolundaki hükmün; iptal davası açmaya ilişkin olduğu, bu konuda inceleme ve karar verme yetkisinin de genel görevli idari yargı yerleri olan idare mahkemelerine ait bulunduğu sonucuna varıldığından, Birinci Daire kararının bozulmasına; dosyanın, yeniden karar verilmek üzere anılan Daireye gönderilmesine 22/12/2009 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

Kaynak 123 sayılı Danıştay Dergisi

http://www.danistay.gov.tr/

         

Diğer Güncel Haberler